Είναι αλήθεια ότι κουράζεται το μυαλό του ανθρώπου να ακούσει στις ειδήσεις  καθημερινά για νόμους και όρια στην αγορά και την οικονομία, και όσο περνούν τα χρόνια τόσο δυσκολεύουν τα πράγματα για τον μέσο επαγγελματία που χάνει τον ύπνο του για το πώς θα τα φέρει βόλτα. Αυτό που τρομάζει σήμερα τον κόσμο είναι το γεγονός ότι χάσαμε την επαφή και την κοινωνία μεταξύ εμπόρου και πελάτη, αφού έχουν εκλείψει πλέον οι έμποροι και καταστηματάρχες που είναι παράλληλα και εργαζόμενοι στο κατάστημά τους και διατηρούν όχι μόνο εμπορική, αλλά και φιλική σχέση με τον πελάτη τους.

Η πόλη του Λαγκαδά είχε πάντα μια ανθηρή οικονομία, όχι μόνο γιατί είχε πλούσιο έδαφος για καλλιέργειες που απέδιδαν, αλλά και την λίμνη που τροφοδοτούσε την ντόπια και την επαρχιακή μας αγορά. Ακόμα η μικρή απόσταση από την Θεσσαλονίκη κρατούσε τους Λαγκαδιανούς στο χωριό τους και δεν ξενιτεύονταν εύκολα στην μεγάλη πόλη. Σε μια προσπάθεια καταγραφής αυτής της εμπορικής πλευράς του Λαγκαδά που έκαναν κάποτε οι αείμνηστοι πλέον Χρήστος Φυλάκης και Πάνος Καραπιπέρης και ο αισίως πλησιάζων τον αιώνα Γιώργος Πέικος, μαθαίνουμε ότι την εποχή του 1950 η πόλη μας διέθετε 31 Μπακάλικα, 25 καφενεία, 15 κουρεία, 15 τσαγακαράδικα, 12 υφασματοπωλεία, 12 καροποιεία, 5 πεταλωτήρια, 3 σαμαράδικα, 3 σαγματοποιεία, 10 ραφτάδικα, 6  σιδεράδικα και 14 χάνια και ξενοδοχεία.

Διαβαίνοντας προχθές την οδό 27ης Οκτωβρίου, είναι ο δρόμος που περνά πίσω από την αγία Παρασκευή, είδα να στέκεται ακόμα το «Παντοπωλείον Κονταξή» και θυμήθηκα ότι μέχρι και το 1980 μόνο στην περιοχή που ονομάζεται  «Μικρά Ελβετία», δηλαδή γύρω από την αγία Παρασκευή, υπήρχαν 10 μπακάλικα και μάλιστα σε απόσταση αναπνοής το ένα από το άλλο, σ' αυτά αν προστεθούν και τα άλλα 21 της αγοράς, τότε βλέπουμε ότι η οικονομία της πόλης άντεχε να συντηρεί 31 μπακάλικα, μικρά και μεγάλα. Τα μεγάλα ήταν στην αγορά και λειτουργούσαν και ως χονδρεμπορικά και τροφοδοτικά για τα μικρότερα, οπότε ο μικρομαγαζάτορας δεν χρειαζόταν να πάει στη Θεσσαλονίκη για τροφοδοσία, αλλά απευθυνόταν στα εμπορικά της πόλης. Αυτά ήταν του Μπίλλη, και του Νταλόγκου-Βασιλείου. Αργότερα επεκτάθηκαν κι άλλα μπακάλικα στην αγορά κι αυτά ήταν του Νάκου, του Τζιώγα, του Δόγκα, του Λυκάρτση, του Αθανασιάδη, του Γκάλιου, του Σιμογλίδη, του Ξυνόπολου, του Κανελάκη, του Βέργου, του Καλαθά, του Γεωργιάδη, του Μαυρίδη, του Κεχαγιόγλου (πατέρα του γνωστού δικηγόρου της Αθήνας) του Αθ.Τζαμπάζη, του Καϊκλή, του Πολύκαρπου, και του εβραϊκής καταγωγής Καράσο, του γνωστού κατόπιν εμπόρου της Θεσσαλονίκης από την περίφημη ΣΤΟΑ ΚΑΡΑΣΟ. Γύρω από την αγία Παρασκευή εκτείνονταν τα μπακάλικα του Γ. Συργιάνη, του Α. Αραμπατζίκου, του Δ. Μήτσιου, του Δ. Δάλη, του Μ. Βοσνακίδη, του Δεμερτζή, του Κονταξή, του Βακαλούδη, του Γρηγορούδη, του Λαϊμήτα-Δάλη, και του Παστουρματζή.

Όλα αυτά τα μικρομάγαζα είχαν τη δική τους πελατεία, η οποία συντηρούσε αυτή την αγορά, με τρόπους ανάλογους με τις εποχές, αφού σε κάποια φάση υπήρχε ακόμα και το ανταλλακτικό εμπόριο, δηλαδή πήγαινες στον μπακάλη με 10 αυγά και αγόραζες πχ. 1 κιλό φασόλια, ή επέστρεφες τα γυάλινα μπουκάλια και έπαιρνες επιστροφή χρημάτων με τα οποία ψώνιζες ό,τι ήθελες. Ήταν η πρώτη μορφή ανακύκλωσης γυαλιού. Αυτό που είχε όμως ενδιαφέρον ήταν ότι τα μπακάλικα δούλευαν με τεφτέρι!!! Ο μπακάλης είχε ένα μεγάλο βιβλίο που κατέγραφε τα ψώνια του πελάτη ο οποίος ψώνιζε βερεσέ και πλήρωνε όταν πληρώνονταν από τη δουλειά του ή όταν έπαιρνε τα λεφτά του από τα στάρια που έδινε στον έμπορο. Ο κάθε πελάτης είχε το δικό του τεφτεράκι το οποίο ενημέρωνε ο μπακάλης μετά από κάθε αγορά!!! Όταν ερχόταν η μέρα της εξόφλησης του χρέους ο μπακάλης πάντα κερνούσε κάτι, ίσως ένα λουκούμι ή μια πορτοκαλάδα. Είναι χαρακτηριστικός ο διάλογος μπακάλη, που τσιγκουνεύονταν το κέρασμα, με τον πελάτη που εξοφλούσε το χρέος: «Γκαζόζα, θες; Δεν θες; Δεν θες, δεν θες! Πάρε μια καραμέλα»!

Ένα μπακάλικο ήταν ο κόσμος όλος για τον Λαγκαδιανό, έβρισκε τα πάντα, από καρφίτσα μέχρι ό,τι φανταζόταν. Και εκείνες οι διαφημίσεις με τα προϊόντα του Κονσερβοποιείου, ή τα σαπούνια με τις ωραίες φωτογραφίες των κοριτσιών, τις διαφημίσεις των τσιγάρων, ή των αναψυκτικών που τις έγραφαν συντετμημένες λόγω χώρου: «ΑΝΑΨ/ΚΑ- ΓΚΑΖΟΖΕΣ-ΛΕΜ/ΔΕΣ, ΠΟΡ/ΔΕΣ» κι όμως όλοι καταλάβαιναν ότι εννοούσε πορτοκαλάδες!!!!

Όλα αυτά όμως έχουν πλέον εκλείψει, η οικονομία πλέον στηρίζεται στα σουπερ-μάρκετ-μεγαθήρια, που μπορεί να βρίσκεις τα πάντα, αλλά χάνεσαι μέσα στην απρόσωπη μάζα της άγνωστης πελατείας, που δεν σε ρωτά κανένας τι κάνεις και πως τα φέρνεις βόλτα! Η κοινωνία των προσώπων της γειτονιάς έχει πλέον χαθεί ανεπιστρεπτί, και μαζί μ’ αυτή χάνεται και η κοινωνία της αγοράς! Σε λίγο ακόμα κι ένα σακούλι φακές θα τις παραγγέλνουμε μέσω ιντερνετ με το κουριερ, γιατί αυτό θα θέλει η λογική της παγκόσμιας αγοράς και της παγκόσμιας οικονομίας!!

Χαίρομαι και θαυμάζω τα παιδιά του Συλλόγου της Όσσας που αναστήλωσαν ένα παλιό μπακάλικο, που λειτουργεί ως επισκέψιμο μουσείο, το οποίο έχει ελκύσει το επιστημονικό και λαογραφικό ενδιαφέρον αρκετών φορέων και πρόσφατα προβλήθηκε σε εκδήλωση στην Αθήνα στη ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΫΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Να ελπίζω για κάτι παρόμοιο και στο Λαγκαδά;;;;;

Όσοι ζήσαμε σε άλλες εποχές, ας κρατήσουμε τουλάχιστον ζωντανές τις αναμνήσεις, γιατί πάντα γλυκαίνουν την καθημερινότητα!

Τρύφων Τσομπάνης