Της Κατερίνας Καραποστόλου

Αν επιχειρήσουμε να δώσουμε το κύριο χαρακτηριστικό της Παιδείας, θα λέγαμε ότι στοχεύει στο να διαμορφώνει τον άνθρωπο του μέλλοντος ώστε να αναζητά τον προορισμό της δημιουργίας του κόσμου και του εαυτού του, να κατανοεί το δικό του συμφέρον μέσα στο συμφέρον του κοινωνικού συνόλου, μια και το μέλλον του καθενός εξαρτάται από το μέλλον και τη μοίρα του συνόλου.

Ο παραπάνω λόγος είναι αυτός για τον οποίο η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η τοπική κοινωνία, γονείς και εκπαιδευτικοί θα πρέπει άοκνα να αγωνιζόμαστε για την Εκπαίδευση. Δυστυχώς όμως, αρκετές φορές, βλέπουμε μόνο το άμεσο και όχι το μελλοντικό, το προσωπικό συμφέρον και όχι το συλλογικό, το εφήμερο και φευγαλέο και όχι το σταθερό.

Εναντίον του φαινομένου, ένα μόνο μέτρο υπάρχει στις αληθινές δημοκρατίες και την τοπική αυτοδιοίκηση, τουλάχιστον κατά τα τελευταία σαράντα χρόνια της μεταπολίτευσης:

H ικανότητα των ανθρώπων, σε μια ευνομούμενη πολιτεία, να είναι σκεπτόμενα όντα και πραγματικά ελεύθερα και όχι δέσμια του εγωιστικού συμφέροντος, των «πελατειακών σχέσεων» και της ακόρεστης απληστίας εις βάρος του συμφέροντος του συνόλου και του τόπου.

Η ικανότητα αυτή του να είναι ο πολίτης-δημότης σκεπτόμενος, έγκειται στο να συλλογάται καλά. Και «συλλογάται καλά, όποιος συλλογάται ελεύθερα». Όποιος ξεπερνά την εγωκεντρική ατομικότητα σκεπτόμενος και τους άλλους, όποιος διαθέτει αυτοδύναμη κρίση και μόρφωση, που ασκεί έλεγχο, που φαίνεται και ελέγχεται παραλλήλως από πολίτες που ενδιαφέρονται και συμμετέχουν, πολίτες που θέτουν υπεράνω των όποιων ατομικών συμφερόντων, το σύνολο.

Συνεπώς, μόνο οι πολίτες με ουσιαστική ψυχική και πνευματική παιδεία, οι ολοκληρωμένοι άνθρωποι μπορούν να αποτελέσουν ένα σύνολο δημοκρατικής αυτοδιοίκησης και κατ’ επέκταση ενός δημοκρατικού συνόλου. Αυτού του είδους την παιδεία έχουν ανάγκη οι σύγχρονες τοπικές κοινωνίες και οι αστικές δημοκρατίες, που διαθέτουν μεν το καλύτερο σύστημα, αρκεί όμως να συμφωνούν όλα τα μέλη στη διαφύλαξή του. Μια αμαθής ή διαβρωτικά «μορφωμένη» μειοψηφία μπορεί να εξαρθρώσει τη δημοκρατία και την τοπική κοινωνία, γιατί έχει την ικανότητα να τηρεί τους τύπους και φαινομενικώς τα νόμιμα, μέχρις ότου πετύχει τους στόχους της. Στην προσπάθειά τους αυτή έχουν συμπαραστάτες και βοηθούς τους αμαθείς που είτε από άγνοια, είτε από εξάρτηση οικονομική, λόγω και των συνθηκών ανάγκης που δημιουργούνται και της ανεργίας, βοηθούν τους λίγους στο έργο τους, γίνονται και αυτόχειρες, του εαυτού τους και της κοινωνίας τους.

Σίγουρα είναι απαραίτητη η ελευθερία σ’ ένα κοινωνικό σύνολο, ιδίως στην τοπική αυτοδιοίκηση, που αποτελεί το κύτταρο της δημοκρατίας.

Είναι όμως αναγκαία προϋπόθεση η ύπαρξη του σχολείου για να δημιουργεί ολοκληρωμένους ανθρώπους, πρόσωπα με γνώσεις και ανθρωπισμό, όπως τους είχε στοχασθεί η αρχαιοελληνική και αναγεννησιακή Παιδεία, αλλά και οι σύγχρονοι Έλληνες Παιδαγωγοί.