Του Δικηγόρου Χρήστου Μπούμπουρα

Αφορμή για το σημερινό μου άρθρο ως μία πρώτη εισαγωγή στον νέο Κώδικα Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ένταξης ήτοι στο Ν. 4251/2014 (ΦΕΚ Β 1528/6-6-2014), αποτελεί μία πρόσφατη επίσκεψή μου στη Διεύθυνση Αλλοδαπών και Μετανάστευσης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας Θράκης με σκοπό την επίδοση  για λογαριασμό πελάτη απόφασης έγκρισης άδειας διαμονής.

Εισαγωγικά, είναι πολιτειακά σημαντικό στην ιδιαίτερα κρίσιμη εποχή που ζούμε οι σημαντικοί νόμοι να είναι προϊόντα κυρίαρχης βούλησης και όχι υπαγορεύσεις της τρόικα ή συνέπειες μικροκομματικών σκοπιμοτήτων. Αυτό δηλαδή που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο το επισημαίνω ακριβώς επειδή δεν είναι διόλου δεδομένο στην εκφυλιζόμενη δημοκρατία μας.

Επιπλέον, το νομοσχέδιο κρίνεται τόσο γι’ αυτά που περιέχει στις διατάξεις του όσο και για εκείνα που δεν ρυθμίζει με τα άρθρα του. Υπό τη δεύτερη οπτική, αυτή που αφορά τα θέματα τα οποία αφήνει εκτός εμβέλειας, το νομοσχέδιο έχει ένα καθοριστικό έλλειμμα που καθιστά αλυσιτελείς τις όποιες προσπάθειες και συζητήσεις για κοινωνική ένταξη των μεταναστών. Αφήνει στο κενό το θέμα της ιθαγένειας των μεταναστών, γνωστό και ως περιβόητο «Νόμο Ραγκούση», ο οποίος αποσύρθηκε άρον-άρον εξαιτίας των αντιδράσεων που προκλήθηκαν.

Ο νέος κώδικας είναι σαφέστατα απλούστερος έχοντας ως στόχο αν όχι να πατάξει, να περιορίσει το «τέρας» της γραφειοκρατίας και αφορά αποκλειστικώς στους νομίμως διαμένοντες στη χώρα αλλοδαπούς. Πρόκειται για περίπου 540.000 άτομα που έχουν ήδη άδεια διαμονής στη χώρα. Αντιθέτως, οι παράνομοι μετανάστες δεν έχουν άδεια διαμονής, ως εκ τούτου διαμένουν παρανόμως στη χώρα και δεν εφαρμόζεται σε αυτούς ο κώδικας καθώς απελαύνονται. Επίσης, οι διατάξεις του νέου κώδικα δεν εφαρμόζονται στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά την έννοια του άρθρου 20 παρ. 1 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, στους υπηρετούντες σε διπλωματικές και προξενικές αρχές υπαλλήλους που απολαύουν νομικού καθεστώτος υποκειμένου στη σύμβαση Βιέννης του 1961 περί των διπλωματικών σχέσεων, καθώς και σε ανακοινωθέντες στις αρμόδιες ελληνικές αρχές υπαλλήλων διεθνών οργανισμών, στο μέτρο που το νομικό τους καθεστώς διέπεται από τις οικείες διεθνείς συμβάσεις, στους δικαιούχους διεθνούς προστασίας, καθώς και στους αιτούντες διεθνή προστασία,  κατά την έννοια της Σύμβασης της Γενεύης του 1951 και σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, στα πρόσωπα που έχουν την άδεια να παραμείνουν με βάση προσωρινή προστασία ή ζήτησαν την άδεια να παραμείνουν για το λόγο αυτό και αναμένουν την έκδοση σχετικής απόφασης και τέλος στα πρόσωπα στα οποία έχει χορηγηθεί καθεστώς επικουρικής προστασίας.

Η νομοθεσία για τη μετανάστευση δημιουργήθηκε σταδιακά από το 1991 και έπειτα. Βασίζεται σε εθνική νομοθεσία αλλά και σε Οδηγίες της ΕΕ. Ο βασικός της κορμός της είναι ο Νόμος 3386/2005. Πέραν αυτού, όμως ρυθμίσεις υπάρχουν σε άλλους 20 νόμους, 6 Προεδρικά Διατάγματα και 42 διάφορες άλλες κανονιστικές πράξεις. Όλα αυτά κωδικοποιούνται πλέον σε ένα ενιαίο κείμενο και η χώρα μας απέκτησε για πρώτη φορά Κώδικα για τη Μετανάστευση. Με το Ν. 4251/2014 μειώνονται οι κατηγορίες των αδειών διαμονής από 50 σε μόλις 19. Επίσης, καταργούνται περίπου 20 δικαιολογητικά για τις ανανεώσεις αδειών σε μία προσπάθεια απλοποίησης των διαδικασιών.

Ο νέος νόμος έχει ως βάση του την «άδεια επί μακρόν διαμένοντος». Αυτή είναι μία άδεια διαμονής και εργασίας που μπορεί να χορηγηθεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις σε πολίτη τρίτης χώρας που διαμένει μόνιμα και αδιάλειπτα στην Ελλάδα για πέντε (5) έτη πριν την ημερομηνία υποβολής της αίτησης.  Η απόκτηση της συγκεκριμένης άδειας έχει ως αποτέλεσμα ο επί μακρόν διαμένων να απολαμβάνει ίσης μεταχείρισης με τους ημεδαπούς, ενώ δίνει τη δυνατότητα στον κάτοχό της να μετακινείται σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. και να εργάζεται και σε αυτές, σε αντίθεση με τις εθνικές άδειες διαμονής: «’δειες αορίστου χρόνου» ή «δεκαετείς άδειες» οι οποίες δεν έδιναν δικαίωμα στον κάτοχό τους εργασθεί σε άλλη χώρα πλην της Ελλάδας. 

Αλλοι άξονες που πρέπει να αναφερθούν στον νέο κώδικα είναι η ευνοϊκότερη αντιμετώπιση μεταναστών δεύτερης γενεάς (δηλαδή παιδιά μεταναστών που έχουν γεννηθεί ή έχουν μεγαλώσει στη χώρα μας, έχουν πάει εδώ σχολείο κ.λ.π) στους οποίους παρέχονται τα δικαιώματα του επί μακρόν διαμένοντος εντός της ελληνικής επικράτειας όπως αναφέρθηκε παραπάνω και μειώνεται η γραφειοκρατία ως προς την ανανέωση των αδειών τους. Επίσης, προβλέπεται αλλαγή διαδικασίας μετακλήσεων νέων αλλοδαπών. Ο σχεδιασμός γίνεται σε κεντρικό επίπεδο (και όχι σε επίκεντρο περιφέρειας) για να υπάρχει συνολικός έλεγχος σε συνάρτηση με τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς εργασίας στο σύνολο της χώρας ώστε η διαδικασία να γίνεται περισσότερο ταχεία και ευέλικτη. Και όταν γίνεται λόγος για μετάκληση εννοούμε τη διαδικασία εκείνη με την οποία καθίσταται δυνατή η είσοδος και διαμονή πολίτη τρίτης χώρας για παροχή εξαρτημένης εργασίας στη Ελλάδα, σε συγκεκριμένο εργοδότη και για ορισμένο είδος απασχόλησης. Ακόμη, εισάγονται ειδικές ταχείες διαδικασίες (fast track) εισόδου και διαμονής αλλοδαπών για την προώθηση επενδυτικών και αναπτυξιακών δραστηριοτήτων (π.χ. στρατηγικές επενδύσεις, αγορά ακινήτων κ.α.).   

Τέλος, κατά την άποψή μου το νέο νομοθέτημα παραμένει άτολμο στο ζήτημα των μεταναστών δεύτερης γενιάς, των πολιτών δηλαδή τρίτων χωρών που γεννήθηκαν στην Ελλάδα, έχουν λάβει την ελληνική εκπαίδευση, έχουν γίνει γνώστες και κοινωνοί του ελληνικού πολιτισμού, της ελληνικής γλώσσας και κουλτούρας, Συνεπώς, τα παιδιά μεταναστών που γεννιούνται και συνεχίζουν να ζουν στην Ελλάδα από γονείς που μένουν μόνιμα και νόμιμα στη χώρα επί επτά τουλάχιστον συνεχή χρόνια πρέπει να παίρνουν την ελληνική ιθαγένεια με τη γέννησή τους και κοινή σχετική δήλωση/αίτηση εγγραφής των γονέων. Και να ισχύσει το ίδιο για παιδιά που έχουν ολοκληρώσει έξι χρόνια παρακολούθησης ελληνικού σχολείου στην Ελλάδα και έχουν απολυτήριο υποχρεωτικής εκπαίδευσης ελληνικού σχολείου στη χώρα μας ή έχουν ολοκληρώσει εννιά χρόνια παρακολούθησης ελληνικού σχολείου και κατοικούν μόνιμα και νόμιμα στην Ελλάδα. Γίνεται δηλαδή λόγος για «ένταξη» την ίδια στιγμή που παραμένει αρρύθμιστος ο μείζων μηχανισμός κοινωνικής ενσωμάτωσης και ενίσχυσης της συνοχής της εύθραυστης κοινότητας. Κι αυτός δεν είναι άλλος από τη δυνατότητα κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας για τη δεύτερη και τη λεγόμενη «μιάμιση» γενιά μεταναστών, δηλαδή τα παιδιά που γεννήθηκαν και ανατράφηκαν στην Ελλάδα.