«Βίος ανεόρταστος, μακρά οδός απανδόκευτος», έλεγε ο αρχαίος Δημόκριτος, δηλαδή ζωή χωρίς μια γιορτή, είναι σαν μια κοπιαστική πορεία χωρίς τέλος και χωρίς αναπαμό. Γι αυτό ίσως και οι προπάτορές μας γέμισαν τη ζωή τους με γιορτές και πανηγύρεις για να δώσουν και χαρά, αλλά και ξεκούραση στη ζωή τους, απ’ όσα συνήθως βαραίνουν και ταλαιπωρούν τους ανθρώπους.

Θυμούμαι στα μαθητικά μας χρόνια περιμέναμε πώς και πώς να έρθουν οι γιορτές και όταν τέλειωνε η μία, μετρούσαμε τις μέρες πότε θα ξανάχουμε γιορτή για να μετέχουμε στη χαρά, αλλά και την ξεκούραση. Ξεκινούσαμε από τον Σεπτέμβρη με τη γιορτή του Μακεδονικού αγώνα, μετά ήταν η 28η Οκτωβρίου, από κοντά τα Χριστούγεννα, κατόπιν οι Τρεις Ιεράρχες, στη συνέχεια οι Αποκριές, μετά η 25η Μαρτίου, ε… δε αργούσε και το Πάσχα, και σε κανα-δυό μήνες οι γυμναστικές επιδείξεις.

Όλες αυτές οι εκδηλώσεις για τα σχολεία ήταν πραγματικά τα πιο δυναμικά και ζωντανά μαθήματα, γιατί τα παιδιά διδάσκονταν όχι μόνο την ιστορία μας, αλλά και την πίστη του γένους και τολμώ να πω πως αυτές οι σχολικές γιορτές κράτησαν τη συνείδηση του γένους ανθηρή και ζώσα για πολλά χρόνια, χάρις στην παράδοση αυτή αλλά και χάρις στην προσφορά των ωραίων δασκάλων που με μεράκι και παλμό οργάνωναν κάθε εκδήλωση, αφού σ' αυτές συμμετείχαν και οι μαθητές στην προετοιμασία αλλά και στην παρουσίαση, με παραστάσεις, ποιήματα, τραγούδια, σκέτς κλπ.

Παραμένουν φαντάζομαι ακόμα στα άλμπουμ των παιδικών μας χρόνων αρκετές φωτογραφίες από την εποχή εκείνη που απαθανατίζουν την συμμετοχή μας σε τέτοιες εκδηλώσεις και καμαρώνουμε ακόμα και τώρα για τον ρόλο και τη συμμετοχή μας. Πώς να ξεχάσω την δασκάλα μας την κυρία Νίτσα που με έπαιρνε πάντα βοηθό της για να ζωγραφίσουμε τα σκηνικά και μου είπε πως «έχω καλό χέρι στη ζωγραφική». Ε…αυτό ήταν, με έχρισε ζωγράφο!  Και με σημάδεψε εκείνη η προτροπή της να συνεχίσω να ζωγραφίζω.

Η γιορτή των Τριών Ιεραρχών ήταν μία από τις γιορτές που είχαν καθιερωθεί από την πολιτεία ως η επίσημη γιορτή των Ελληνικών γραμμάτων και γιορτάζονταν με λαμπρότητα σε όλες τις σχολικές μονάδες της χώρας. Αλλού με περισσότερη λαμπρότητα, αλλού με λιγότερη, αλλά πάντως ήταν η μέρα της τιμής τριών ανθρώπων Αγίων και μεγάλων εκκλησιαστικών μορφών που με βάση την παιδεία και την σοφία που απέκτησαν έγιναν υποδείγματα και  ανθρώπων του πνεύματος αλλά και αληθινοί κοινωνικοί εργάτες του Ευαγγελίου και της Παιδείας.

Στο σχολειό μας, στο Α΄ Δημοτικό του Λαγκαδά, οι τελευταίες ημέρες του Γενάρη ήταν μέρες προετοιμασίας, για την επιλογή των ποιημάτων και των τραγουδιών που θα λέγαμε, γίνονταν πρόβες επί προβών για να μάθουμε καλά το τροπάριο: «Τους τρεις μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου θεότητος…», πρόβες για τη σωστή απαγγελία των ποιημάτων, και τη μέρα της γιορτής κάποιος από τους δασκάλους αναλάμβανε να εκφωνήσει τον πανηγυρικό της ημέρας. Την 30η Ιανουαρίου η τάξη προέβλεπε σχολικό εκκλησιασμό με της σημαία μπροστά και όλοι ντυμένοι με την στολή παρελάσεως. Στην εκκλησία μιλούσε επίσης και κάποιος δάσκαλος ή καθηγητής του γυμνασίου και ο Δεσπότης με τους ιερείς διάβαζαν πάντα και ένα μνημόσυνο στη μνήμη των δασκάλων που έφυγαν από τη ζωή, αλλά τη σημάδεψαν με γνώση και αγώνα για κάτι καλύτερο. Εκεί ακούγαμε και τα ονόματα όσων υπηρέτησαν την υπόθεση της παιδείας στην πόλη μας  και θεωρητικά ήταν οι εθνικοί μας ευεργέτες, ακόμα κι όταν ήταν αρκετά αυστηροί, σε κάποιες εποχές. Πάντως γράμματα μας μάθανε!

Τώρα τα πράγματα άλλαξαν, οι γιορτές με αυτό το πάθος και τη χαρά έγιναν παρελθόν και έλειψε θαρρείς ακόμα και το όραμα για μια παιδεία που να βαδίζει στα χνάρια μεγάλων μορφών και πνευματικών ηγετών. Λίγα τα σχολεία που οργανώνουν γιορτές με εκείνες τις προδιαγραφές και εκείνο τον παλμό. Όμως τα μηνύματα παραμένουν ζωντανά και τα κείμενα των μεγάλων αυτών μορφών της ιστορίας και της πίστης μας, παραμένουν επίκαιρα και διαχρονικά 17 αιώνες τώρα.

Στ’ αυτιά μου ακόμα θαρρείς ακούγεται το τραγούδι της γιορτής που ψάλλαμε εκείνες τις χαρούμενες μέρες της γιορτής των Τριών Ιεραρχών:

Των Τριών Ιεραρχών τη γιορτή

ας γιορτάσουμε, αδέλφια και πάλι,

στην Εκκλησία μας είναι αυτή

των γραμμάτων ημέρα μεγάλη.

                  ***

Οι τρεις άγιοι εδώ κάπου γυρνούν,

τα παιδιά με στοργή συντροφεύουν,

σ’ όλα φως να χαρίσουν ποθούν,

σ’ όλα φως να χαρίσουν γυρεύουν.

                  ***

Των Τριών Ιεραρχών τη γιορτή

ας γιορτάσουμε, αδέλφια και πάλι,

είν’ ημέρα ουράνια αυτή,

είν’ ημέρα για μας η μεγάλη.

                     ***

Και τα μάτια ας στραφούνε ψηλά

στους δασκάλους της θείας σοφίας

και ας ψαλλεί από χείλη πολλά

παναρμόνιος ύμνος λατρείας.

                   ***

Κι ας ζητήσουμε τώρα κι εμείς

απ’ τα δώματα πάνω τα θεία

να σκορπίσουν στη γη και οι τρεις

μια αχτίδα απ’ την άγια σοφία.

                      ***
Της σοφίας αυτής τ’ άγιο φως

θα ’ναι ακοίμητο μες στην ψυχή μας,

θα ’ναι πάντα για μας θησαυρός

και καλός οδηγός στη ζωή μας.

(του Κώστα Παπαδημητρίου)

Αναμνήσεις απ’ τα παλιά; Ρομαντική επιστροφή στο παρελθόν; Μνήμες που γλυκαίνουν το σήμερα; Όπως και να ’ναι, αυτή είναι η ιστορία μας και η παράδοσή μας!

Τρύφων Τσομπάνης