Τρύφων Τσομπάνης

80 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη μνήμη του ολοκαυτώματος των Εβραίων της πόλης μας. 80 χρόνια που θυμίζουν ακόμα τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος σε άνθρωπο, και κυρίως όταν ο πρώτος υποστηρίζει ότι μετέχει ενός πολιτισμού, αλλά χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο. Η κραταιά Γερμανία όχι λίγες φορές έδειξε στην ανθρωπότητα το απαίσιο πρόσωπό της και φυσικά η μικρή και φτωχή χώρα μας υπέστη τα πάνδεινα και στους πολέμους που έγιναν εξ’ αιτίας της και στην κατοχή όπου όχι μόνο κατέστρεψαν τον τόπο, αλλά κατέκλεψαν και ό,τι βρήκαν μπροστά τους. Ο Σύλλογος της Μυγδονίας το 2003 είχε την χαρά να φιλοξενήσει ως ομιλητές για την μνήμη των Εβραίων της πόλης μας, τον κ. Σαλτιέλ και την κ. Έρρικα Αμαρίλιο-Κούνιο, η οποία είχε μιλήσει για το βιβλίο της: ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΜΙΑΣ ΣΑΛΟΝΙΚΙΩΤΙΣΣΑΣ ΕΒΡΑΙΑΣ, καθώς η ίδια είχε επιβιώσει του φρικτού ολοκαυτώματος.

Παρακάτω παραθέτουμε την ομιλία του προέδρου της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης ο οποίος είχε μιλήσει για την Εβραϊκή Κοινότητα Λαγκαδά.

«Ομιλία του Προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητος Θεσσαλονίκης κ.Δ.Σαλτιέλ (Λαγκαδάς 2003).

Κατ’ αρχήν θέλω να ευχαριστήσω τον ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΜΥΓΔΟΝΙΑ-ΛΑΓΚΑΔΑ για την τιμητική πρόσκληση να είναι απόψε μαζί σας και ομιλητής μαζί με την κ. Έρρικα –Αμαρίλιο Κούνιο.

Θα προσπαθήσω στην ομιλία μου να σας δώσω μερικά στοιχεία για την Εβραϊκή Κοινότητα Λαγκαδά. Πρέπει βέβαια εξ αρχής να πω ότι δυσκολεύτηκα πάρα πολύ να βρω επαρκή στοιχεία για την Κοινότητα των Εβραίων του Λαγκαδά και αυτό ίσως οφείλεται στην επικάλυψη της Κοινότητας του Λαγκαδά από την Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης, το δε γεγονός της γειτνιάσεως να λειτούργησε αρνητικά, με την έννοια ότι η Κοινότητα των Εβραίων του Λαγκαδά να θεωρούνταν ως μια προέκταση της Κοινότητας της Θεσσαλονίκης, ή ακόμα σαν μια συνοικία της Κοινότητας της Θεσσαλονίκης.

Παρ’ όλα αυτά θα δούμε στη συνέχεια ότι η Εβραϊκή Κοινότητα του Λαγκαδά υπήρξε μια αξιόλογη κοινότητα με δράση, παρά το ολιγάριθμο των μελών της. Όσον αφορά τον αριθμό των μελών της δεν βρήκα αρχείο παρά μόνο ημερομηνίες που μας δίνουν ορισμένα στοιχεία.

Το 1928 υπήρχαν στο Λαγκαδά 161 Εβραίοι, ενώ το 1940 μόνο 50. Πρέπει να συμπεράνουμε όμως ότι στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ου αιώνος, υπήρχαν πολλοί περισσότεροι και αυτό διαφαίνεται, όπως θα δούμε εν συνεχεία, από την πολύ αξιόλογη δραστηριότητα της Κοινότητας των Λαγκαδιανών Εβραίων. Ένα άλλο στοιχείο που διαπιστώσαμε είναι ότι επί καθημερινής βάσεως υπήρχε μεγάλη κίνηση Εβραίων Θεσσαλονικέων, εμπόρων κατά βάσιν λαχανοκηπευτικών προϊόντων, που προμήθευαν την αγορά και την τροφοδοσία της Θεσσαλονίκης. Πρέπει δε να σημειώσουμε ότι η ενασχόληση των εβραίων με το εμπόριο οπωρολαχανικών ήταν ιδιαίτερα σημαντική.

Σ' αυτό βοηθούσε σε πολύ μεγάλο βαθμό η ίδρυση από τον Alliance Israelite Universitelle Σχολή αγροτιών & Γεωργικών σπουδών (προπομπός της μετέπειτα Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής), όπου φοιτούσαν εξ όσων γνωρίζουμε, πέραν των σπουδαστών της Κοινότητας της Θεσσαλονίκης και πολλοί σπουδαστές των Εβραϊκών κοινοτήτων της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας.

Η πολύ σημαντική μείωση των μελών της Εβραϊκής Κοινότητας του Λαγκαδά μεταξύ των ετών 1928-1940 οφείλεται σίγουρα στις μεγαλύτερες ευκαιρίες επαγγελματικής δραστηριότητας, αλλά και μόρφωσης των μελών της, που πρόσφερε η Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης.

Το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνος οργανώθηκε μια μικρή Εβραϊκή Κοινότητα και στις αρχές του 1890 κατατίθεται μια αίτηση από την Κοινότητα των Εβραίων του Λαγκαδά, στις Τουρκικές αρχές στην Κωνσταντινούπολη, ώστε να επιτραπεί η ανέγερση μιας συναγωγής. Το 1893 η άδεια παραχωρήθηκε και η κατασκευή της συναγωγής ξεκίνησε το 1894. Οι αντιπρόσωποι της Κοινότητας ζήτησαν από τους M. ZANTIKA BPAHU CEDERO TSEFILD, τον Βαρώνο HIRSCH και τον Αρχιραβίνο του Λονδίνου μια οικονομική ενίσχυση  για την ανέγερση της Συναγωγής.

Είναι αλήθεια ότι η μικρή Εβραϊκή Κοινότητα του Λαγκαδά δεν μπορούσε να προσφέρει καμιά θρησκευτική υπηρεσία για τα μέλη της. Για παράδειγμα ερχόταν στον κόσμο ένα αγόρι, έπρεπε να προσκληθεί περιτομέας από τη Θεσσαλονίκης για τη τελετή. Δεν υπήρχε επίσης Εβραϊκό νεκροταφείο και όλοι μεταφέρονταν στη Θεσσαλονίκης για τις ταφές με άμαξες.

Το 1895 η Κοινότητα των Εβραίων του Λαγκαδά δέχτηκε δωρεές μεταξύ άλλων από τον Βαρώνο Alphonso de Rotsild στο χτίσιμο ενός σχολείου.

Σε μια επιστολή που απευθύνθηκε στην εφημερίδα LAEPOCA με ημερομηνία θέρος του 1904 αναφέρεται ότι υπάρχει μια μεγάλη οξύτητα στα πνεύματα των μελών της μικρής Κοινότητος Λαγκαδά, εξ αιτίας των αντιθέσεων που αναδύονταν κάθε φορά που ένα θέμα κοινοτικού ενδιαφέροντος ήταν στην ημερήσια διάταξη.

Μεταξύ των άλλων ενεργών μελών της Κοινότητος ξεχώριζε ο SAMOUEL AVRAHAM GAORENTIN.

Στις αρχές του 20ου αιώνος απεφασίσθη να σχηματισθεί μια επιτροπή από εξέχοντα μέλη της κοινότητος και να παραδώσουν στον Αρχιραβίνο της Θεσσαλονίκης YAACOV KOVO μια έκθεση πεπραγμένων της Κοινότητος.

Μετά τον θάνατο του Ραβίνου ISRAEL REVAH ο οποίος εκτελούσε χρέη ψάλτου και δασκάλου στην Κοινότητα, η αμάθεια άρχισε να παίρνει διαστάσεις μεταξύ των μελών της Κοινότητος.

Για να καλυφθεί το κενό προσελήφθη από τη Θεσσαλονίκη ο δάσκαλος IAACOV SAMOUEL, ο οποίος σε μια έκθεσή του σημειώνει ότι τα μέλη της Κοινότητος του Λαγκαδά είναι ευχαριστημένα από το διδακτικό του έργο.

Εκτελούσε επίσης χρέη ψάλτου στην Συναγωγή οι δε μαθητές του διδάσκονταν μέσα στο οίκημα της Συναγωγής.

Μία πρόταση έγινε ώστε να χτιστεί δίπλα στη συναγωγή μία αίθουσα που θα λειτουργούσε ως σχολείο. Η κοινότητα προσπάθησε να συγκεντρώσει κεφάλαια από διάφορες πηγές για την επίτευξη του στόχου της.

Δίπλα στη συναγωγή υπήρχε ένα μικρό οικόπεδο που ανήκε στον MOSHEBEZA και του αποβιώσαντα ABRAHAM NAHMANE ο οποίος είχε ήδη παραχωρήσει το μερίδιό του στην Κοινότητα.

Το κοινοτικό Συμβούλιο επομένως είχε πολύ καλές προοπτικές να πραγματοποιήσει το σχέδιό του.

Δυστυχώς μας λείπουν οι πληροφορίες εάν τελικώς το σχέδιο αυτό πραγματοποιήθηκε ή όχι.

Το 1928 η Εβραϊκή Κοινότητα Λαγκαδά απέστειλε σαν επίσημη αντιπροσώπευση τον HANANELNAR στη Γενική Συνέλευση των Εβραϊκών Κοινοτήτων της Ελλάδος που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Στη διάρκεια της Κατοχής και την παραμονή του ολοκαυτώματος ζούσαν στο Λαγκαδά 50 Εβραίοι, αντί 161 του 1928.

Τον Νοέμβριο του 1941 η επιτροπή ZIOVENBERG κάνει μνεία για τη συναγωγή και τον Ραβίνο της Κοινότητος Λαγκαδά.

Όλοι οι Εβραίοι του Λαγκαδά εκτοπίστηκαν στο AUSCHWITZ με την πρώτη αποστολή που έφυγε από τη Θεσσαλονίκη στις 15 Μαρτίου 1943.

ΔΕΝ ΕΠΕΖΗΣΕ ΚΑΝΕΙΣ!!!!