ΑΠΟΚΡΙΑ: ΜΕ ΤΟΥΣ "ΜΕΡΙΟΥ" ΤΟΥ ΣΟΧΟΥ

«Μέριου» και καρναβαλιστές

Καθ' οδόν προς την κεντρική πλατεία έχει στηθεί ένα μεγάλο πανηγύρι. Πρώτα και καλύτερα τα συγκρουόμενα αυτοκινητάκια του Λούνα Παρκ και τα αγαπημένα καραβάκια. Πάγκοι μικροπωλητών με διάφορα διακοσμητικά, παιχνίδια, ακόμη και κουδούνια έχουν στηθεί κατά μήκος του δρόμου που σε λίγο ανηφορίζει για να δώσει σειρά στις υπαίθριες ψησταριές. Σύννεφα τσίκνας σηκώνονται ενώ οι καρναβαλιστές τρωγοπίνουν και χορεύουν. Ο αντιδήμαρχος Αποστόλης Μισχόπουλος, ως μέλος της οργανωτικής επιτροπής, τρέχει συνεχώς πάνω-κάτω ώστε να γίνουν οι εκδηλώσεις συντονισμένα: χορωδίες, χορευτικά συγκροτήματα, ορχήστρες, δρώμενα από φιλοξενούμενες ομάδες άλλων πόλεων, καθώς και η παρωδία του σοχινού γάμου με το γαμήλιο γλέντι όπου θα μοιραστεί στον κόσμο γίδα βραστή, κρασί και διάφορα εδέσματα, θα τελεστούν το τελευταίο Σάββατο και την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Την Καθαρά Δευτέρα είναι η μεγάλη παρέλαση των κουδουνοφόρων ενώ θα μοιραστούν στους επισκέπτες πίτες με σκληρό χαλβά και παραδοσιακή φασολάδα. «Το έθιμο το βρήκα από τον πατέρα μου, είμαι σόχαλης, και προσπαθώ να το ακολουθώ. Εχω δύο παιδιά που ντύνονται καρναβάλια. Τα παλιά τα χρόνια μοιραζόμασταν τις στολές και τα κουδούνια που κρατούν από τον παππού μου. Φέτος ευελπιστώ να βρω χρόνο να ντυθώ γιατί το συναίσθημα είναι υπέροχο να κερνάς τους φίλους σου, να γλεντάς με τις παρέες και να κάνεις βόλτες μέσα στο χωριό. Θυμάμαι περιπτώσεις όπου είχε πολλή βροχή ή χιόνι αλλά αυτό δεν μας σταμάτησε ποτέ. Προσκαλούμε όλο τον κόσμο να συμμετέχει στις εκδηλώσεις σε ένα δρώμενο με ιστορία αιώνων».

«Αν δεν γίνουν καλά καρναβάλια, δεν γίνονται τα καλαμπόκια»

Εντεκα χρόνια τώρα η Λαογραφική Ομάδα Γυναικών, μια παρέα από τριάντα φίλες, αναβιώνει έθιμα που είχαν ατονήσει και συμμετέχει στις εκδηλώσεις ως ανάγκη έκφρασης. Η κυρία Χρυσή Νόικου μάς είπε: «Από το 2004 και κάθε χρόνο αναλαμβάνουμε σε κάποιον χώρο που μας παραχωρείται την περίοδο της Αποκριάς να αποτυπώσουμε εικόνες των λαογραφικών μας εθίμων, όπως εφέτος το ξεσπύρισμα του καλαμποκιού, μία από τις κυριότερες ασχολίες, αφού από παλιά το καλαμπόκι ήταν πολύ σημαντικό για την οικονομία του χωριού. "Αν δεν γίνουν καλά καρναβάλια, δεν γίνονται τα καλαμπόκια" έλεγαν οι παππούδες θέλοντας να τονίσουν τη σύνδεση των δρώμενων με τη γονιμότητα της γης». Μεγάλη ήταν η συμβολή της ομάδας στο Τοπικό Μουσείο Σοχού, που άνοιξε τον Νοέμβριο του 2010. Στον πρώην σουσαμόμυλο προσφέρθηκαν τα συγκεντρωμένα αντικείμενα που βρέθηκαν πεταμένα σε ρέματα από τις κυρίες, ενώ οι ίδιες ανέλαβαν να συγκεντρώσουν πληθώρα δωρεών από Σοχινούς.

Στο εργαστήριο με τα καλπάκια

Το εργαστήριο του Γιώργου Γρούσκου είναι η χαρά των χρωμάτων! Αποκριάτικες και παραδοσιακές στολές, χρωματιστά υφάσματα, σάλπες πλεχτές από τη γιαγιά Φανή, κόλλες γκοφρέ, τρέσες, κλωστές, ένας μαγικός κόσμος! Ο κ. Γιώργος ανέλαβε το ραφτάδικο του πεθερού που έφτιαχνε καλπάκια και έτσι έμαθε τη τέχνη. Σήμερα συνεχίζει ο γιος του Ακης: «Εκείνα τα χρόνια ήταν δυο-τρία εργαστήρια που ασχολούνταν με το έθιμο, τώρα υπάρχει μόνο το δικό μας. Εφυγαν οι παλιοί και δεν ασχολήθηκαν κάποιοι από τις οικογένειες», και μας εξηγεί: «Για να γίνει ένα καλπάκι θέλει αρκετό χρόνο. Πρώτα κεντιέται το ύφασμα στη μηχανή με διάφορα σχέδια και χρώματα για να έχει ο κόσμος καλή σοδιά. Καθετί πάνω στο καλπάκι, συμβολίζει κάτι από την παράδοση του τόπου. Βέβαια όσοι το βλέπουν εντυπωσιάζονται πολύ από τις πολύχρωμες γκοφρέ κόλλες, τις κορδέλες, την ουρά της αλεπούς και τα μακριά μουστάκια από τρίχα αλόγου».

Η παραδοσιακή στολή «Μέριου»

«Πρώτα φοράω το φανέλο με τα μανικέτια, όπως ονομάζονται οι πλεκτές μπορντούρες των μανικιών» εξηγεί ο Αποστόλης Βουλγαρίδης. «Στη συνέχεια το πουκάμισο που διπλώνουμε στους αγκώνες για να φαίνονται τα μανικέτια. Μετά φοράω τα δέρματα: παντελόνι και σακάκι χωρίς μανίκια από δέρμα τράγου με μακριά τρίχα. Χρειάζονται 12 τομάρια ζώων για να γίνουν. Μετά βάζω τα δερμάτινα τσαρούχια με μάλλινες κάλτσες». Στη συνέχεια με τη βοήθεια του πατέρα του ο Αποστόλης θα φορέσει τα κουδούνια που είναι δεμένα στο σχοινί. Αφού δεθούν σφιχτά, τα στερεώνουν με το υφαντό ζωνάρι μήκους 6,5 μέτρων. Μετά φοράει την κόκκινη πλεχτή στο «τσιγγελάκι» (βελονάκι) σάλπα και τέλος το καλπάκι. Τότε ο κ. Θανάσης θα τραγουδήσει ένα τραγούδι για να χορέψει ο Μέριου, ενώ φεύγοντας θα ρίξει στον δρόμο ένα κανάτι νερό για το καλό. «Ο Μέριου κρατάει τσίπουρο και κερνάει φίλους και γνωστούς» μας λέει ο Αποστόλης. «Κρατάει επίσης μια γκλίτσα ή σπαθί αληθινό που συμβολίζει τους πολεμιστές του Αγίου Θεοδώρου».

Στον «Ξενώνα Ρόιδα»

Λίγο πριν από το κέντρο του Σοχού η μισοκρυμμένη καγκελόπορτα οδηγεί σε έναν όμορφο κήπο με μια πισίνα στο κέντρο. Εκεί βρίσκεται και η κεντρική πόρτα της εισόδου του «Ξενώνα Ρόιδα» (τηλ.: 23950 23026, 6978070342, www.roidasohos.gr), του μοναδικού της περιοχής, που ανέλαβε το 2006 η οικογένεια Μαργαρίτη. Με πολύ μεράκι ο μαθηματικός κ. Τριαντάφυλλος φροντίζει το μαντρί με 100 κατσίκια, ενώ η σύζυγος μαγειρεύει παραδοσιακές νοστιμιές για τους φιλοξενουμένους των δέκα δωματίων του ξενώνα. Η Ρόιδα και ο Κωνσταντίνος - τα παιδιά - έχουν αναλάβει τη διεύθυνση. «Εχουμε δικά μας αμπέλια και βγάζουμε κρασί κόκκινο μερλό και καμπερνέ, λευκό και τσίπουρο διπλοβρασμένο» μου εξηγεί ο Κωνσταντίνος. «Σερβίρουμε το δικό μας κρέας, φτιάχνουμε τυρί κατσικίσιο και γιαούρτι. Εχουμε επίσης κότες για φρέσκα αβγά ενώ πρόσφατα αγοράσαμε και χοίρους. Η μαμά κάνει και παραδοσιακά γλυκά: καρυδάκι από τις καρυδιές μας, κυδώνι και βύσσινο».

Ο τελευταίος τσαρουχοποιός των «Μέριου»

Τελευταίος από τους παλιούς μάστορες ο κ. Κώστας Τσολάκης ξεκίνησε με τη ραφή των κοστουμιών του Καρναβαλιού και τα τσαρούχια. «Πρώτα ο καθένας έπαιρνε τα δέρματα, τα επεξεργαζόταν στο σπίτι και με τη σακοράφα τα έραβαν στο χέρι» θα μας πει ο γιος του Ζαχαρίας που τον διαδέχεται στην τέχνη. «Αργότερα προέκυψε η ανάγκη του ράφτη, οπότε ξεκίνησε και η δουλειά. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με τα τσαρούχια. Παλιά έπαιρναν το δέρμα από αγριογούρουνα και τα έραβαν στο χέρι. Τώρα γίνονται από μοσχάρι. Ο πατέρας μου δουλεύει από 12 χρονών παιδί - τώρα είναι 78 χρονών. Το Καρναβάλι είναι μέρος της ζωής μας. Από παιδί ντυνόμουνα καρναβάλι, όπως και ο πατέρας μου και ο παππούς μου. Νοίκιαζε ο πατέρας μου τα κουδούνια για 10 μέρες γιατί ήταν ακριβά, ενώ στολές είχαμε λόγω επαγγέλματος».

Πορτοκάλια για την «Καλή Αποκριά»

Ο παλιός κινηματογράφος της δεκαετίας του 1970 μεταμορφώθηκε σε καφετέρια τη δεκαετία του 1990, ενώ τα τελευταία έξι χρόνια ο Βαγγέλης Νόικος λειτουργεί την ταβέρνα «Αρχοντικό». Βρήκαμε τη μαγείρισσα μαμά Πελαγία να ψήνει το παραδοσιακό αποκριάτικο γλυκό κουταλιού πορτοκάλι, με αναλογία για κάθε 2 κιλά - 2 κιλά ζάχαρη. «Την περίοδο της Αποκριάς ο κόσμος τρώει πολλά κρέατα» μας είπε. «Σπεσιαλιτέ μας το γκιούλμπασι με τριών ειδών κρέατα - αρνάκι, μοσχάρι και χοιρινό -, με λαχανικά, πιπεριές και κρεμμυδάκι στο πήλινο, το χοιρινό κότσι ψητό στο φούρνο και το περίφημο κυνήγι αγριογούρουνο στιφάδο». Την Καθαρά Δευτέρα το τραπέζι του εστιατορίου γεμίζει εκλεκτά θαλασσινά: σουπιές με κρεμμυδάκι, καλαμάρια γεμιστά, μυδοπίλαφο, χταποδάκι, μύδια αχνιστά, αν και αρκετοί επιμένουν στο κρέας: «Χρησιμοποιούμε εκλεκτά κρέατα Σοχού», μας λέει ο Βαγγέλης, «όπως επίσης ντόπια τυριά, κρασιά και τσίπουρα». Ο Σοχός φημίζεται επίσης για τις πίτες: τυρόπιτα και γλυκιά ρυζόπιτα που συνοδεύεται από σκληρό χαλβά και πορτοκάλια, που προσφέρουν στους μεγαλύτερους και, αφού φιλήσουν το χέρι για να συγχωρεθούν, εύχονται «Καλή Αποκριά».

«Το κουδούνι είναι λατρεία. Αν το 'χεις μέσα σου σε απορροφά»

Περπατάμε στον Σοχό και ο Χρήστος κλείνει τη διήγησή του:

«Το έθιμο δεν σταμάτησε ποτέ. Ούτε με τους Τούρκους. Απλά δεν πηγαίνανε τα καρναβάλια στα τούρκικα καφενεία. Εχει μείνει στην ιστορία ότι μπήκανε δυο καρναβάλια και κάνανε ένα τραγούδι. Τα καρναβάλια συνέχεια τραγουδάνε και χορεύουνε σε συγκεκριμένες κινήσεις με μετρημένα βήματα με τραγούδια κυρίως ερωτικά. Το κουδούνι είναι λατρεία, αν το 'χεις μέσα σου σε απορροφά. Θέλει πολλή μελέτη γιατί κάθε κουδούνι έχει τον ήχο του, τη νότα του. Τα κουδούνια είναι μια ντουζίνα: 24ρι 22ρι, 20ρι και 18ρι, ενώ η πίσω κουδούνα είναι το μπατάλι. Εχουν βάρος συνολικά γύρω στα 12-15 κιλά μαζί με τα λουριά. Παλιά επειδή δεν μπορούσαν να βρουν κουδούνια, έπρεπε να πάνε στην Παραμυθιά στα Γιάννενα (εκείνα έχουν πάνω φιγούρα την Παναγίτσα με τον Χριστό) ή στη Τουρκία (μισοφέγγαρο) και στη Βουλγαρία (σταφύλι). Ολη η ουσία είναι να έχεις μια ταιριασμένη ντουζίνα ώστε μαζί με το μπατάλι να σου δώσουν μια μελωδία, αλλιώς δεν το χαίρεσαι. Οι γυναίκες φορούν ντουζίνα 22ρα και τα παιδιά 14ρα».

ΤΟ ΒΗΜΑ