Του Χρήστου Μπούμπουρα
Δικηγόρου

Πολύς λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό στα ΜΜΕ αναφορικά με το αν θα επιτραπεί με νομοθετική ρύθμιση η δυνατότητα σύναψης συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης και από ομόφυλα ζευγάρια. 

Ο θεσμός του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης θεσπίστηκε στην ελληνική έννομη τάξη με το Ν. 3719/2008 και αποτελεί μία εναλλακτική στο γάμο έννομη μορφή συμβίωσης έχοντας ως σκοπό την απλοποίηση των διαδικασιών και τον εκσυγχρονισμό του καθεστώτος που διέπει τις σχέσεις συμβίωσης των πολιτών.

Τα κυριότερα στοιχεία που πρέπει να έχουμε υπ’ όψη μας όπως ισχύουν μέχρι σήμερα είναι τα εξής:

Αρχικά, το σύμφωνο συμβίωσης αποτελεί ένα ιδιωτικό συμφωνητικό που υπογράφεται ενώπιον συμβολαιογράφου μεταξύ των δύο ενηλίκων ετερόφυλων και τίθεται σε ισχύ από την κατάθεση αντιγράφου του συμφώνου στο ληξιαρχείο του τόπου κατοικίας των συμβαλλόμενων μερών.

Δεν επιτρέπεται η σύναψη συμφώνου αν υπάρχει γάμος των ενδιαφερόμενων προσώπων ή του ενός από αυτά καθώς και μεταξύ τους συγγένεια εξ’ αίματος σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και εκ πλαγίου μέχρι τετάρτου βαθμού καθώς και μεταξύ συγγενών εξ’ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή απεριόριστα. Όταν παραβιάζεται κάποια από τις ανωτέρω προϋποθέσεις το σύμφωνο είναι άκυρο.

Λύση του συμφώνου επέρχεται είτε με συμβολαιογραφικό έγγραφο που αποτυπώνει την κοινή συμφωνία των μερών, είτε με μονομερή συμβολαιογραφική πράξη που κοινοποιείται στο άλλο μέρος, είτε αυτοδικαίως με τη σύναψη γάμου μεταξύ των συμβληθέντων, είτε ενός από τους δύο και τρίτου προσώπου.

Η σύναψη συμφώνου δεν μεταβάλλει το επώνυμο των δύο συμβαλλόμενων μερών, συνεπώς ο καθένας έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει το δικό του αλλά εφ’ όσον συμφωνεί ο άλλος να χρησιμοποιήσει στις κοινωνικές του σχέσεις και το επώνυμο του άλλου ή να το προσθέσει στο δικό του.

Ωστόσο, το πιο σημαντικό από τα ανωτέρω, καθώς αποτελεί μία μετεξέλιξη του οικογενειακού δικαίου είναι το γεγονός ότι τα παιδιά που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια του συμφώνου ή εντός 300 ημερών από τη λύση του, θεωρούνται ότι έχουν πατέρα τον άνδρα με τον οποίο η μητέρα κατήρτισε το σύμφωνο.

Παρά ταύτα, χαμηλές παραμένουν οι πτήσεις του θεσμού του συμφώνου συμβίωσης αφού οι σχετικές πράξεις που έχουν πραγματοποιηθεί στα πέντε χρόνια ισχύος του είναι λίγες με την πλειοψηφία τους να αφορά το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας και την ευρύτερη Θεσσαλονίκη.

Βασικά εμπόδια αποτελούν η ελλιπής ενημέρωση, οι προκαταλήψεις αλλά και οι «τρύπες» που παρουσιάζει η θέσπιση του θεσμού. Τα σημαντικά κενά που έχουν αναδειχθεί πέρα από τη μη πρόβλεψη σύναψης του συμφώνου από άτομα του ιδίου φύλου, αφορούν την ανύπαρκτη πρόνοια για κάλυψη των ατόμων που συμβιώνουν σε θέματα ασφάλισης, φορολογίας κ.λ.π. Για παράδειγμα, τα ασφαλιστικά ταμεία δεν αποδέχονται να καλύψουν ως προστατευόμενα μέλη άτομα που έχουν συνάψει σύμφωνα συμβίωσης με μέλη τους. Ανάλογα προβλήματα υπάρχουν και με την εφορία η οποία δεν αναγνωρίζει ως οικογενειακό εισόδημα το εισόδημα των δύο συντρόφων.

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι το σύμφωνο συμβίωσης να μην αποτελεί στην πράξη ένα πλήρες και λειτουργικό πλαίσιο συμβίωσης όπως προφανώς ήταν ο σκοπός του νομοθέτη και να χαρακτηρίζεται από τους νομικούς ατελές, από εκπροσώπους της ελληνικής εκκλησίας ως αιρετικό και από τους έλληνες πολίτες «δώρο άδωρο».

Αναφορικά τέλος με τη δυνατότητα σύναψης συμφώνου συμβίωσης και για τα ομόφυλα ζευγάρια που βρίσκεται στο επίκεντρο της επικαιρότητας, το θέμα έχει πλέον τεθεί επιτακτικά ύστερα από την τελεσίδικη καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ),  καθώς κρίθηκε ότι με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο παραβιάζεται η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το δικαίωμά τους στην ίση μεταχείριση. Ας σημειωθεί επιπλέον, ότι μεταξύ των χωρών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης μόνο η Ελλάδα και η Λιθουανία αποκλείουν από το σύμφωνο συμβίωσης τα ομόφυλα ζευγάρια.

Μπούμπουρας Χρήστος

Δικηγόρος